Opinión

‘Cruceiros e petos’ del ‘Concello’ de Cotobade

‘Cruceiros e petos’ del ‘Concello’ de Cotobade

Cruceiros e petos do Concello de Cotobade es el título del tan bello como documentado libro escrito por Miguel García Patiño y Antonio Jar Ramos y editado por la Diputación Provincial de Pontevedra en 1998, acompañado de portada y dibujos de José M. Casal Dorado. “Os meus motivos para prologalo están enraizados nas miñas orixes. Son cotobadés, aínda que fronteirizo coa Terra de Montes, nacido na Granxa (Graña) do Couto que o Mosteiro de Oseira tiña na freguesía de Caroi, e son descendente de canteiros ata onde chega a memoria xenealóxica da miña familia –escribe Xosé Fortes, autor del ‘Prólogo’ del libro–. Os meus antepasados construíron o canastro que tiñan os frades na Chaira para recolle-las rendas, amais do desaparecido cruceiro de Cerdedo, onde tamén traballaron na reconstrucción da vella ponte medieval, por non citar obras máis afastadas e, nalgúns casos, máis importantes”.

“A pedra atrae, ten algo máxico. As persoas que traballamos a pedra sentimos un contacto que nos une a ela. O material obrígate a coñecelo, é moi fráxil e calquera descoido significa moitas veces empezar de novo. Os canteiros somos, en xeral, xente tranquila. A persoa adquire as cualidades do material co que se traballa, e viceversa. Perdes un pouco o sentido do tempo, a pedra lévate”, confiesa el ‘mestre canteiro’ de la ‘Escola de Canteiros de Pontevedra en Poio’ José Manuel Barcia Esperón en su texto preliminar titulado ‘Canteiros: ¿artistas ou artesáns?’.

Los autores de esta magna obra que engrandece el amor y conocimiento de nuestra antigua y hermosa Tierra Gallega nos explican que en 1989 se encontraron con la necesidad de elaborar una serie de materiales didácticos que les sirviesen como base para acercar lo más posible las manifestaciones artísticas de sus alumnos. Este conjunto intentaba recoger todas las muestras artísticas del ‘Concello’ de Cotobade, es decir, restos arqueológicos, iglesias, cruceros, cruces, ‘petos de ánimas’, pontes, muíños, pazos… Y nos recuerda que este ayuntamiento gallego fue cuna de señeros canteros, entre los cuales sobresale la familia ‘Cerviño’, de la parroquia de Augasantas, siendo su primordial figura José Cerviño, el mítico autor del celebrado ‘cruceiro de Hío’, en Aldán, pueblo perteneciente al ayuntamiento de Cangas en la Península de Morrazo, entre las esplendentes Rías de Vigo y de Pontevedra.

“A nosa xente reserva o nome de cruceiro para o contenente de pedra, composto de gradas, basa, fuste, capitel e cruz na cima, con máis ou menos esculturas e máis ou menos ornamentación”, define así Alfonso Daniel Rodríguez Castelao el concepto de “cruceiro” en las páginas de su relevante obra As cruces de pedra na Galiza. De modo que, según el “plan da obra” explicado por sus autores, siguen la idea de Castelao a fin de llevar a término tal recopilación: todos aquellos ‘cruceiros’ que carecen de basamento son catalogados como ‘cruces’, por regla general “fincadas sobre penedos”. En cuanto a los ‘petos’, digamos que son construcciones en piedra dedicadas al culto de las ánimas del purgatorio. ¿La finalidad? Ofrecer ‘esmolas’, como por ejemplo, “as primicias das colleitas”, a las ánimas del purgatorio con objeto de que alcancen el Cielo. Una vez liberadas, intercederán por quien realizó la ofrenda con su limosna. Y entonces visitamos las parroquias de Almofrei y Augasantas, Borela y Carballedo, Caroi y Corredoira, Loureiro y Rebordelo, Sacos y Tenorio…