Opinión

O relato do emigrante compostelán Losa Rocha

Escribo estas liñas oíndo a voz de Graciela Pereira que vén de reeditar en Bos Aires o seu disco Terra Meiga con motivo do centenario do himno galego. Quero falar do libro de Manuel Losa Rocha Relato dun emigrante de Santiago de Compostela a Montevideo que leva unha fermosa portada azul con foto central en sepia do gran Manuel Ferrol.
O relato do emigrante compostelán Losa Rocha
Escribo estas liñas oíndo a voz de Graciela Pereira que vén de reeditar en Bos Aires o seu disco Terra Meiga con motivo do centenario do himno galego. Quero falar do libro de Manuel Losa Rocha Relato dun emigrante de Santiago de Compostela a Montevideo que leva unha fermosa portada azul con foto central en sepia do gran Manuel Ferrol. Estamos en campaña electoral e novamente os emigrantes repiten convocatoria cun sistema eivado porque as urnas aínda están nas furnas. Mentras ía avanzando nas páxinas do Relato do meu amigo Losa pensaba na faciana de incredulidade dalgúns emigrantes logo dos discursos (por chamalos dalgunha maneira) dos paracaidistas do voto exterior.

Despois que cheguei a Montevideo e durante uns dous ou tres anos, pasoume algo moi estraño con Galicia. Non sei se por rebeldía, ou por que. Pensaba ás veces que ben podía estar no colexio dos “Hermanos” e que pasaría logo ao colexio superior de La Salle, en San Roque…e despois… En fin, ás veces, enfastiábame un pouco e trataba de non pensar moito e adaptarme á nova vida que, en definitiva, non se presentaba tan mal.

O descoñecemento da realidade emigrante, exterior ou diaspórica é case total na clase política. Os candidatos viaxan cunha cesta máxica debaixo do brazo pois nela caben as promesas para os 324.388 cidadáns galegos inscritos no CERA. A min recórdanme aos tradicionais comicios do mes de novembro no Uruguai –desto Losa sabe moito– cando as ducias de chourizos na grella diante do “club del barrio” eran equivalentes a ducias de votos.

No meu barrio da Unión, na esquina da rúa Cabrera e Villagrán, fixera varios amigos. “O Bebe”, uruguaio, medio pardo; Roberto, italiano, louro, e Manolito, galeguiño, fraco e pelo negro. Tres rapaces completamente diferentes un do outro, inseparables por moito tempo.

Imos ao libro. O autor nacido en 1940 en Santiago conta en 164 páxinas a súa vida de emigrante desde que desembarca en Montevideo o 16 de novembro de 1953. De xeito cronolóxico vai debullando pasiño a pasiño os seus anos e sobre todo a súa incorporación á sociedade uruguaia por medio dos seus sucesivos empregos. Os que vivimos a experiencia emigratoria sendo nenos –eu tiña 5 anos cando subín pola escaleiriña do Cabo de Hornos na Coruña– facemos constantemente hipótese sobre a sociedade de recepción.

Cando saía como axudante de reparto, cousa que non era tan común, só para envíos urxentes de vacinas, ía como acompañante na Ford furgón. Era o que máis me gustaba do meu traballo, saír de acompañante na camioneta, ademais de polo simple pracer de andar nun rodado, porque tamén ía coñecendo rúas, barrios, prazas dunha cidade fermosa e ampla, con moitísimo movemento en todas as avenidas.

Nas páxinas do Relato temos ademais dun exemplo de esforzo persoal unha lección de historia uruguaia. Os que estivemos alí recoñecemos cada esquina e cada nome e viaxamos xunto con Losa no 128 (ómnibus de CUTCSA) levando nos beizos o arrencendo do pan con marmelo da merenda nocturna na fábrica de produtos químicos Cooper Mac Dougal and Robertson. Neste libro hai moita emoción galega porque o autor forma parte da por min chamada Irmandade do Primus. Unha forte asociación que mantén unidos nun mesmo sentimento a todos aqueles rapaces emigrantes que miraban abraiados para aquel quentador a querosén (o famoso ‘Primus’ sueco que era a súa marca) que era o rei da cociña. Os membros da Irmandade aínda levamos no naríz o cheiro daquela ferramenta de bronce que unha vez si e outra tamén tiña problemas na “boquilla” porque tapáse o “oído”.

Despois dun ano alugaramos unha casa na rúa Pérez Galdós e Espronceda, no mesmo barrio a unhas cinco rúas. A casa era moi pequena. Un pequeno xardín de dous por tres. Á entrada un espazo que formaba parte da cociña. Dúas pequenas habitacións e un cuarto de baño para os meus irmáns, meus pais e máis eu. A casa da Unión cabía tres ou catro veces na que fora a miña casa de Santiago. Miña nai cociñaba cun primus.

Supoño que os candidatos que andan polo mundo da emigración na procura do voto perdido non teñen tempo para ler o relato autobiográfico do compostelán Losa Rocha ou consideran que deben aproveitar as horas de avión para ler estatísticas coas que intentar esmagar aos rivais. Poida que no futuro as campañas sexan diferentes. Na miña condición de siareiro do sentimentalismo atlántico acredito que chegará o día en que nunha reunión política galega en Montevideo a candidata ou candidato pronunciará algún destes nomes: Maroñas, Vítor Soliño, Xoana Fernández, Xosé Pedro Varela, Antón Crestar, Manuel Meilán, Xesús Canabal, Pedro Couceiro. Recibirá longos e fortes aplausos do auditorio. Verá que todos sorrín felices e reparará nunha bágoa que escorre pola cara dun mozo. Ao rematar o acto saberá quen é o da bágoa: Maximiliano, o neto-arquitecto do egrexio galeguista lucense don Manuel que se achegou desde Piriápolis para facer un paseíño pola vella rúa Tinería.